ARABULUCULUK HAKKINDA MERAK EDİLENLER
1.ARABULUCULUK NEDİR?
Arabuluculuk; özel bir hukuki uyuşmazlığın tarafı olan kişilerin, tamamen özgür iradeleriyle seçtikleri tarafsız ve uzman bir üçüncü kişinin hakemliğinde, dava açılmadan önce veya dava aşamasında başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
2.ARABULUCU KİMDİR?
6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun (“Kanun”) 20. maddesinde arabulucu olma şartları düzenlenmiştir. Kanun’a göre arabulucu; hukuk fakültesi mezunu, mesleğinde en az 5 yıllık deneyime sahip olan, arabuluculuk, iletişim ve görüşme teknikleri konularında uzmanlık eğitimi almış kişidir.
Arabulucu adayları öncelikle mesleki eğitim alırlar. Mesleki eğitimi tamamlamış kişiler arabuluculuk sınavına girip başarılı olunca arabuluculuk siciline kayıt hakkı kazanırlar. 2024 yılında gelen düzenleme ile mesleğinde 20 yıllık kıdeme sahip olanlar sicile kayıt için eğitimden sonra ayrıca sınava girmekle yükümlü değillerdir.
3.ZORUNLU ARABULUCULUK- İHTİYARİ ARABULUCULUK FARKLARI
Arabuluculuk; zorunlu arabuluculuk ve ihtiyari arabuluculuk olarak ikiye ayrılır.
Zorunlu arabuluculukta; dava açmadan önce dava şartı olarak arabulucuya başvurma yükümlülüğü vardır. Arabulucuya gitmeden açılan dava, dava şartı yokluğu sebebiyle reddedilir.
İhtiyari arabuluculukta; tarafların arabulucuya başvurma yükümlülüğü bulunmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için arabulucuya başvurmayı tercih etmesi söz konusudur. Ancak taraflar sadece üzerinde tasarruf edebilecekleri özel hukuk uyuşmazlıkları için ihtiyari arabuluculuğa başvurabilirler.
4.DAVA ŞARTI ARABULULUK
- İş Hukuku
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile 2018 yılından itibaren İş Hukuku kapsamında işçi işveren arasındaki işçilik alacaklarından ve tazminat alacaklarından (kıdem, ihbar tazminatı vb.) ve işe iade taleplerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda dava açmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğu gelmiştir.
Belirtmekte fayda vardır ki; iş kazaları veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları ile SGK hizmet tespiti davalarında arabuluculuk dava şartı değildir. Uyuşmazlık tarafları arabulucuya başvurmadan dava açabilirler.
Ayrıca iş davalarında arabuluculuk bürosuna başvurulmasından, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zaman aşımı süreleri durur ve hak düşürücü süreler işlemez.
- Ticaret Hukuku
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na (“TTK”) göre, TTK’nın 4. maddesinde belirtilen tüm ticari davalar ile diğer özel kanunlarda yer alan ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.
- Gayrimenkul Hukuku
Kanun’un 18/B maddesi gereği gayrimenkullere ilişkin bazı davalarda arabuluculuğa başvuru dava şartı olarak kabul edilmektedir. İlgili maddeye göre; kiralanan taşınmazların 2004 sayılı Kanuna göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar, taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklar ve komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklarda arabulucuya başvurulması dava şartıdır.
- Tüketici Hukuku
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (“Tüketici Kanunu”) ile tüketici mahkemelerinde görülecek uyuşmazlıklarda arabulucuya başvurulması dava şartı haline getirilmiştir. Ancak işbu düzenlemenin istisnası olan uyuşmazlıklar şunlardır;
- Tüketici hakem heyetinin görevi kapsamında olan uyuşmazlıklar
- Tüketici hakem heyeti kararlarına yapılan itirazlar
- Tüketici Kanunu 73/A. maddenin altıncı fıkrasında belirtilen davalar
- Tüketici Kanunu 74. maddede belirtilen davalar
- Tüketici işlemi mahiyetinde olan ve taşınmazın aynından doğan uyuşmazlıklar.
5.ARABULUCUYA BAŞVURULAMAYACAK UYUŞMAZLIKLAR
Taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri tüm özel hukuk uyuşmazlıkları için arabulucuya başvurabilirler. Ancak özellikle kamu hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar olmak üzere tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri konularda arabulucuya başvurmaları mümkün değildir. Arabuluculuğa uygun olmayan uyuşmazlıklara örnek vermek gerekirse; boşanma davaları, vergi hukuku temelli uyuşmazlıklar, velayet davaları, nüfus kaydının düzeltilmesi davaları, hizmet tespiti davaları vb.
6.ARABULUCULUK SÜRECİNİN GİZLİ OLMASI
Kanun’a göre arabuluculuk süreci gizli yürütülür. Arabulucu, görevi nedeniyle kendisine iletilen veya herhangi bir şekilde elde ettiği tüm bilgi ve belgeleri gizli tutmakla yükümlüdür. Aynı şekilde taraflar ve görüşmelere katılan diğer kişiler de gizliliğe uymak zorundadırlar.
Taraflar, arabulucu veya arabuluculuğa katılanlar da dahil üçüncü bir kişi, uyuşmazlıkla ilgili olarak hukuk davası açıldığında taraflarca yapılan arabuluculuk davetini veya bir tarafın arabuluculuk faaliyetine katılma isteğini, uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile sona erdirilmesi için taraflarca ileri sürülen görüşleri ve teklifleri, arabuluculuk faaliyeti esnasında, taraflarca ileri sürülen önerileri veya herhangi bir vakıa veya iddianın kabulünü, sadece arabuluculuk faaliyeti dolasıyla hazırlanan belgeleri delil olarak ileri süremez ve bunlar hakkında tanıklık yapamaz.
Kanun’da düzenlenen gizlilik yükümlülüğüne aykırı hareket ederek bir kişinin hukuken korunan menfaatinin zarar görmesine neden olan kişi altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
7.SONUÇ
Arabuluculuk daha etkili, ucuz, hızlı ve gizli bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olduğundan ve mahkemelerin iş yükünü azalttığından dolayı Türk Hukukunda önemi giderek artmaktadır. Arabuluculuk sürecini bilmek ve iyi anlamak uyuşmazlıkların daha hızlı çözümü için oldukça önemlidir.
Av.Arb.Burcu Kuman
Arabuluculuk Hakkında Merak Edilenler konumuzla ilgili görüşmek ve Arabuluculuk işleriniz ile ilgili Hukuk büromuzdan bilgi alabilirsiniz.